سیستم های اعلام حریق از جمله تجهیزات بسیار ضروری و حساس در کلیه مراکز ، ساختمان ها و مکان های حساس می باشد. اما شاید بسیاری از افراد با این مسئله که سیستم اعلام حریق چیست و چه اجزائی در کنار هم یک سیستم اعلام حریق کامل را شامل می شوند آشنا نباشند. در این مقاله بصورت کلی به آشنایی با سیستم های اعلام حریق و اجزای تشکیل دهنده آن می پردازیم و همچنین نگاهی گذرا به مقوله تجهیز یک سیستم اعلام حریق به سیستم اطفاء حریق خواهیم انداخت.
سیستم‌های اعلام حریق به سه گروه آدرس پذیر، متعارف و بدون سیم (وایرلس) تقسیم می‌شوند که هر یک از این سیستمها خود به دو گروه خودکار و دستی تقسیم می‌شوند.در سیستم‌های دستی، شستی اعلام حریق، تنها منبع تشخیص حریق است. در واقع کار تشخیص حریق در اینگونه سیستمها فقط به انسان سپرده شده است و در مکانهایی که انسان حضور ندارد، کاربردی ندارند. بر خلاف اینگونه سیستمها، سیستم‌های اعلام حریق خودکار، وابستگی کمتری به تشخیص انسان دارند. سیستم‌های خودکار، به دو گروه آدرس‌پذیر، و غیر آدرس‌پذیر تفکیک می‌شوند. در سیستم آدرس‌پذیر، علاوه بر اعلام حریق، محل دقیق وقوع آن نیز مشخص می‌شود.
سیستم های اعلام حریق متعارف :
سیستم اعلام حریق متعارف یکی از قدیمی ترین انواع سیستم‌های اعلام حریق است که علی رغم تغییرات کیفی بسیار اندک، هم چنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این سیستم چندین حسگر(Detector) و شستی که یک منطقه از ساختمان را پوشش می‌دهند در قالب یک مدار به هم پیوسته، به تابلوی کنترل مرکزی متصل می‌شوند. بنابراین هر مدار نمایندهٔ یک منطقه‌است. در ساختمان‌های عمومی اعلام ناشی از حریقی کوچک ممکن است موجب هراس تعداد زیادی و یا اخلال در روند معمولی فعالیت‌ها گردد از این رو در این اماکن استفاده از پیش پیام سیستم‌های دو مرحله‌ای مناسب تر است.
سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر :
اصول کشف و تشخیص حریق در سیستم‌های آدرس پذیر، مشابه سیستم‌های متعارف است، به جز این که در این گونه سیستمها، هر یک از حسگر(Detector)های اتوماتیک و یا شستی‌ها دارای آدرس منحصر به فردی هستند که از طریق آن تابلوی کنترل مرکزی قادر به شناسایی و تعیین هر یک از آن هاست. کنترل پنل مرکزی اعلام حریق با استفاده از پروتکل‌های ارتباطی، اطلاعات وضعیت هر یک از تجهیزات اعلام حریق را تجزیه تحلیل کرده و در هنگام وقوع حریق و یا خطاا در سیستم محل دقیق آلارم و یا خطا را مشخص می‌کند. این سیستمها به دو صورت حلقه و شاخه پیکربندی می‌گردد.در گذشته برای آدرس دهی دتکتورهای آدرس پذیر از کلیدهای دهدهی (دو کلید گردان با شماره‌های ۰–۹) استفاده می‌کردند. بعدها از دیپ سوئیچ ها(۰–۱۲۷) استفاده شد. اما امروزه از کدی که درون میکروپروسسور داخلی تجهیز آدرس پذیر وجود دارد استفاده می‌شود.
استانداردهای سیستم‌های اعلام حریق
از جمله استانداردهای سیستم‌های اعلام حریق می‌توان بهUL،LPCB،EVPU،EN-54،NFPA72،BS5839 نام برد. استانداردهای دیگر:CE،VDS،CQST،TUV و... می باشند.
اجزای تشکیل دهنده سیستم‌های اعلام حریق
سیستم‌های اعلام آتش خودکار قدیمی، معمولاً از یک حسگر یا آشکارساز که خود متصل به خروجی صوتی بود، تشکیل شده بودند؛ ولی این سیستمها در سال‌های اخیر، دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. سیستم‌های جدیدتر معمولاً از تعدادی شستی اعلام حریق و تعدادی حسگر یا آشکارساز (Detector)، یک سیستم پردازش مرکزی و چند خروجی تشکیل می‌شوند.
آشکارسازها ( دتکتور ها )
حسگرها و آشکارسازهای اعلام آتش، (بسته به اینکه به کدام مشخصه آتش حساس باشند) در گروه‌های آشکارسازهای دود، آشکارسازهای حرارت، آشکارسازهای منو اکسید کربن، آشکارساز شعله و آشکارسازهای ترکیبی جای دارند.
حسگر دود ( دتکتور دود )
حسگرهای دود کار تشخیص دود در محل را برعهده دارند. این حسگرها معمولاً در دو گروه حسگر نوری و حسگر یونیزاسیون جای می‌گیرند. حسگرهای نوری با ارسال علایم نوری به یک گیرنده (که در داخل خود حسگر مسقر است) میزان تغییر و کاهش نور رسیده را اندازه‌گیری می‌کنند و اگر تغییر آشکاری در میزان نور دریافتی مشاهده کنند، آن را به آتش تعبیر می‌کنند. حسگرهای یونیزاسیون، شامل دو صفحه نزدیک به هم (الکترودها) هستند و از هوای محیط به عنوان الکترولیت استفاده می‌کنند. چنانچه تغییر ناگهانی در غلظت هوای محیط روی دهد، حسگر آن را به آتش تعبیر می‌کند. حسگرهای یونیزاسیون، حاوی مقادیر کمی مواد رادیواکتیو بوده (برای یونیزه کردن ذرات موجود در هوای اطراف الکترودها) و برای همین عمر دائمی ندارند.
حسگرهای حرارت، کار تشخیص حرارت در محل را بر عهده دارند. روش کار این حسگرها کاملاً مشابه جفت دما یا ترموکوپل یخچال‌های خانگی است. این حسگرها در داخل خود دو صفحه از مواد متفاوت و چسبیده به هم دارند که با گرم شدن و یا سرد شدن، جهت خم شدن صفحه ترکیبی تغییر می‌کند و باعث اتصال جریان می‌شود. انواع جدیدتر این حسگرها دارای دماسنح بوده و به تغییرات درجه حرارت حساس می‌باشد.
حسگرهای ترکیبی، حسگرهایی هستند که از ترکیب یک حسگر دود و یک حسگر حرارت بوجود آمده‌اند و می‌توان خروجی آنها را بسته به حساسیت محل و تعداد اعلام‌های اشتباه بر روی و/یا تنظیم نمود. روشن است که در حالت «یا» تعداد اعلام‌های اشتباه بیشتر بوده و در حالت «و» اعلام با تأخیر بیشتری صورت می‌گیرد.
سیستم مرکزی ( کنترل پنل مرکزی اعلام حریق )
سیستم مرکزی، یک سیستم تشخیص آتش‌سوزی است. در این سیستم اعلام‌های حسگرها تجزیه و تحلیل شده و برای اعلام حریق یا در حالت‌های مشکوک، اعلام نیاز به بازبینی انسان تصمیم گیری می‌شود. این سیستمها اغلب یه صفحه کلید برای ورود فرامین توسط انسان و مانیتور برای مشاهده فرامین مجهز هستند. این سیستمها امروزه یه رایانه متصل شده و از طریق نرم‌افزار مخصوص خود، برنامه را دریافت می‌کنند. یکی دیگر از وظایف این سیستمها انتخاب نوع خروجی (آژیر خطر عمومی، آژیر خطر در جاهای خاص، تماس با مرکز آتش‌نشانی و سایر خروجی‌ها) است.
خروجی‌ها
خروجی سیستم‌های اعلام آتش‌سوزی، بسته به محل وقوع یا نوع آتش ایجاد شده، می‌تواند شامل موارد مختلفی باشد. تماس خودکار با آتش‌نشانی محلی، روشن نمودن تابلوهای خروج اضطراری، فعال سازی سیستم آتش خاموش کن خودکار، به صدا درآوردن آژیرهای خطر، قفل کردن یا از حالت قفل خارج کردن دربهای محل‌های مختلف (مانند در خروجی‌های اضطراری) همگی از مواردی است که می‌تواند بسته به تصمیم سیستم انجام شود.
سیم کشی
دو روش کلی برای سیم کشی سیستم‌های اعلام حریق وجود دارد. روش حلقه‌ای (Loop) یا روش ستاره‌ای. در قدیم که سیستم‌های آدرس‌پذیر وجود نداشتند، اغلب از روش حلقه‌ای استفاده می‌شد. در این روش، حسگرها برروی یک حلقه مستقر بودند و این حلقه، از اتاقی به اتاق دیگر، و از حسگری به حسگر دیگر می‌رسید. بعدها، تصمیم بر این شد که هرگروه از حسگرها که مربوط به محلی خاص در ساختمان هستند، با رشته سیم مجزایی به سیستم مرکزی متصل باشند تا بتوان تشخیص داد که آتش‌سوزی دقیقاً در کدام محل رخ داده‌است.
با پیشرفت فناوری، سیستم سیم کشی مجدداً به حالت حلقه‌ای بازگشته‌است. به این مفهوم که جریان تغذیه توسط دو رشته سیم و جریان اطلاعات توسط دو رشته دیگر با سیستم مرکزی می‌رسد. برای هر حسگر کد مخصوصی اختصاص داده شده‌است و سیستم بدون نیاز به سیم کشی مجزا برای هر حسگر، آن حسگر و محل قرار گیری آنرا به خوبی (از روی کد مخصوصش) می‌شناسد. ارسال کدها و اطلاعات بین حسگرها و سیستم مرکزی در هر ثانیه چندین بار صورت می‌گیرد و حسگر حتی نیاز خود به سرویس و تعمیر را نیز به سیستم مرکزی اعلام می‌نماید.
دیاگرام اعلام حریق متعارف
دیاگرام اعلام حریق آدرس پذیر
مانیتورینگ
سیستم‌های اعلام و خاموشی خودکار معمولاً از یک نمایشگر در قسمت‌های پر تردد یا نگهبانی‌ها که به صورت ۲۴ ساعت حضور دارند استفاده می‌شود که این پنل‌ها راMimic panel می‌نامند.
سوال و جواب در زمینه سیستم های اعلام حریق
1- انواع سیستم های دستگاه اعلام حریق را نام ببرید؟
1- دگمه ی فشاری آتش سوزی 2- اتصال لحیم ذوب شونده 3- سنسور حرارتی.
2- طرز کار دستگاه اعلام خطر را بنویسید؟
در این دستگاه اتصال و رشته سیم های نازکی را می توان کار گذاشت که با قطع هر یک از آنها دستگاه اعلام خطر کند.
3- چرا در طراحی ساختمان سیستم اعلام حریق باید در نظر گرفته شود؟
برای به حداقل رساندن خطرات ناشی از آتش سوزی و ایجاد زمینه ی اقدامات ایمنی باید سیستمی طراحی کرد که وجود حریق یا آتش سوزی را در همان لحظه ی اول اعلام کند.
4- سیستم اعلام حریق چگونه کار می کند؟
این سیستم در همان لحظات اولیه حریق باید محل آن را شناسایی و مراتب را به یک مرکز کنترل ارسال نموده و نیز توسط آژیر اعلام حریق را به ساکنین اعلام نماید و نیز به وسیله ی تلفن به مرکز آتش نشانی خبر دهد.
5- منظور از سیستم اطفاء حریق چیست؟
در مراکز و مکانهای بسیار مهم و حساس سیستمی را تعبیه می کنند که علاوه بر شناسایی آتش و اقدامات لازم دیگر حریق را به طور اتوماتیک خاموش می کند به این سیستم اطفاء حریق می گویند.
6- اجزای یک سیستم اعلام حریق کدامند؟
1- دتکتور( آشکار ساز) 2- مرکز کنترل 3- وسایل خبر دهنده 4- شستی های دستی 5- باتری 6- شارژر و رله ی اضافی.
7- دتکتور چیست و انواع آن کدامند؟
وسایلی هستند که حریق را حس می کنند و انواع آن دودی - حرارتی و شعله ای می باشد.
8- دتکتور دودی چیست؟
وسیله ای است که در برابر دود بسیار حساس بوده و عکس العمل نشان می دهد و در دو نوع یو نیزاسیون و نوری موجود است.
9- دتکتور دودی یونیزاسیون چگونه کار می کند؟
دارای یک محفظه است که با هوای بیرون در ارتباط می باشد و فضای داخلی محفظه به وسیله ی یک منبع رادیو اکتیو یو نیزه می شود ( منظور از یونیزاسیون مرحله ای است که مولکولهای هوا به صورت یون های مثبت و الکترون های منفی تبدیل می شود) حرکت الکترون ها و یون ها یک جریان الکتریسیته به وجود می آ ورد که اگر دود وارد این محوطه شود جریان الکتریسیته کاهش می یابد و دتکتور فعال می شود.
10- دتکتور دودی نوری چگونه کار می کند؟
این دتکتور شامل یک لامپ و فتوسل کوچک است که وجود دود باعث قطع ارتباط این دو و عمل دتکتور می شود.
11- دتکتور دودی در کجا مورد استفاده قرار می گیرد؟
در دفاتر کار، اتاق پذیرایی و به طور کلی مکانهایی که حریق مشهود نمی باشد.
12- دتکتور حرارتی چگونه کار می کند؟
این دتکتور نسبت به افزایش درجه حساس می باشد و در صورت افزایش درجه فعال می شود. تشکیل شده از یک محفظه که در داخل آن یک بی متال وجود دارد که افزایش حرارت باعث بسته شدن کنتاکت بی متال می باشد.
13- دتکتور شعله ای چگونه کار می کند؟
این دتکتور امواج نوری غیر قابل رویت را که به وسیله ی شعله ی آتش منتشر می شود، تشخیص می دهد و باعث فعال شدن دتکتور و ارسال سیگنال به مرکز کنترل می شود.
14- مهم ترین مسئله در نصب دتکتور شعله ای چیست؟
هر دتکتور شعله ای دارای زاویه ی دید مشخصی می باشد که در هنگام نصب باید به آن توجه کرد.
15- شستی ها در دستگاه اعلام حریق چه کار بردی دارند؟
شستی ها به دو صورت موجودند یا به صورت شستی معمولی که با فشار به آن کنتاکت ها باز یا بسته می شوند یا به صورت شستی های شیشه دار که شامل یک جعبه ی کوچک قرمز رنگ که درون آن یک میکرو سوئیچ و جلوی آن درب شیشه ای است. با وارد شدن یک ضربه ی کوچک به شیشه، شیشه شکسته و اهرم میکرو سوئیچ آزاد و کنتاکت عمل می کند.
16- منظور از مرکز کنترل در سیستم اعلام حریق چیست؟
سیم کشی کلیه ی دتکتور ها، شستی ها، لامپ های اعلام خبر، وسایل صوتی خبر دهنده، منابع تغذیه و غیره... به مرکز کنترل نصب می شود.
17- منظور از فالت یا خرابی در سیستم اعلام حریق چیست؟
مرکز کنترل کلیه ی عیب های ناشی از قطع مدار، قطع برق، ضعیف بودن باتری، سوختن فیوز، خرابی دتکتور را با روشن شدن لامپ و آلارم صوتی کوچک اعلام می کند.
18- وسایل خبر دهنده در سیستم اعلام حریق کدامند؟
1- آژیرها 2- زنگ ها 3- بوق ها 4- لامپ ها.
19- منظور از سیستم اعلام حریق انفرادی چیست؟
سیستم اعلام حریق انفرادی وقوع آتش را در محل آن حس کرده و در همان محل با لامپ چشمک زن و صدای آژیر اعلام می کند.
20- در مورد محل نصب دتکتور دودی چه مواردی را باید در نظر گرفت؟
در مسیر جریان هوا نباشد، بایستی توجه کرد که گرد و غبار، بخارو آلودگی در دتکتور تاثیر می گذارد و باعث اعلام آژیر غیر صحیح یا مزاحم می شود و دتکتور نیاز مکرر به تمیز کردن پیدا می کند اگر این عوامل زیاد باشد باید از دتکتور حرارتی استفاده کرد.
21- کاربرد دتکتور حرارتی در چه مکانهایی است؟
در مکانهایی که دتکتور دودی کاربرد ندارد مانند آشپز خانه، اتاق دیگ بخار، اتاق ژنراتور و غیره....
22- انواع دتکتور های حرارتی کدامند؟
دتکتور های حرارتی دو نوع هستند1- با درجه حرارت ثابت 2- با افزایش درجه حرارت.
23- موارد کاربرد دتکتور با درجه حرارت ثابت و دتکتور با درجه حرارت افزایشی چیست؟
دتکتور حرارتی ثابت در مکانهایی به کار می رود که تغییرات ناگهانی درجه حرارت وجود دارد و باعث آلارم می شود مانند آشپزخانه ها. دتکتور با درجه حرارت افزایشی نسبت به دتکتور با درجه حرارت ثابت عکس العمل سریع تری دارد و در همه ی مکانهای دیگر قابل استفاده است.
24- منظور از دتکتور های حرارتی ترکیبی چیست؟
هم دتکتور با درجه حرارت ثابت و هم دتکتور با درجه حرارت افزایشی می باشد لذا قدرت کشف بیشتری دارد.
25- چرا در سیستم اعلام حریق از باتری استفاده می کنیم؟
تا در هنگام قطع برق و نیز چون در هنگام آتش سوزی به دلیل ایمنی جریان برق را قطع می کنند امکان راه اندازی مدار اعلام حریق وجود داشته باشد.
26- مشخصات باتری های اعلام حریق چیست و چگونه نصب می شود؟
معمولا دو عدد باتری 12 ولت مستقیم، 6/2 آمپر ساعت، به صورت سری متصل می شوند و از جنس باتری خشک می باشد. برای بیشتر از دو زون باید از باتری 7 آمپر ساعت استفاده کرد.
27- منظور از فالت تغذیه در سیستم اعلام حریق چیست؟
در صورت خرابی باتری ها یا نیاز آنها به شارژ، نشانگر مربوط به فالت تغذیه بر روی پانل مرکزی روشن می شود.
28- در سیستم اعلام حریق مقاومتهای نصب شده در انتهای ترمینالها چه نقشی دارند؟
برای تفکیک آلارم خرابی از آلارم حریق حتما بایستی در موارد لازم از مقاومتهای کربنی استفاده کرد.
29- منظور از سیستم اعلام حریق مرکزی چیست؟
در این نوع از سیستم اعلام حریق، قسمتهایی از ساختمان جهت نصب دتکتور ها و شستی ها در نظر گرفته می شود و سیستم اصلی در یک محل مشخص و کاملا در دسترس نصب می شود به طوری که در صورت وقوع آتش سوزی در محل یکی از دتکتورها سیستم اعلام حریق به صدا در آمده و محل آن را با استفاده با یک لامپ روشن بر روی دستگاه مرکزی اعلام می کند و همچنین یک چراغ چشمک زن بر روی سر درب محل وقوع آتش افراد را از محل آتش مطلع می سازد.
30- محل نصب شاسی های اعلام حریق در کجاست؟
در راه خروجی ساختمان بخصوص در راه پله ها، پا گرد ها درب خروجی با حداکثر فاصله ی سی متر از هر نقطه، در ساختمان و در محل های پر خطر کمتر از سی متر نصب می شود به طور طبیعی بایستی 4/1 بالاتر از سطح زمین و در معرض دید و در دسترس نصب شود.
31- انواع دتکتور های دودی کدامند؟
1- یو نیزاسیون 2- (اپتیکال) نوری.
32- دتکتور های یونیزاسیون و اپتیکال از نظر کاربرد چه فرقی دارند؟
دتکتور های یونیزه در کشف آتش هایی که بدون دود زیاد می باشد و دتکتور های اپتیکال در کشف آتش هایی با دود زیاد سریع تراند و کار برد بیشتری دارند و هیچ کدام نسبت به دیگری برتری ندارند و هر دو توصیه می شوند در مجتمع های مسکونی، اداری و بیمارستانی نوع یونیزه و در انبار مواد (پی وی سی) نوع اپتیکال استفاده می شود.
به این مطلب رای بدهید : {mainvote}
{jathumbnail off}
